ಮಾತ್ಯೆ ವರ್ಗಾಚಿ ರಾಣಿ, ತಾಂಬ್ಡಿ ಮಾತಿ

 ದೆವಾಚ್ಯಾ ಹರೇಕ್ ರಚ್ನಾಂಕ್ ಮಾತಿ ಜಾವ್ನಾಸಾ ಆಸ್ರೊ ಆನಿ ಅಸ್ತಿತ್ವ್. ಮಾತಿಚ್ ದೆವಾಚ್ಯಾ ರಚ್ನಾಂತ್ ಪಯ್ಲೆಂ ಸ್ಥಾನ್ ಘೆತಾ. ಮಾತಿ ನಾ ತರ್ ಭುಂಯ್-ಆಸ್ತಿ ನಾ, ಫಕತ್ ದರ್ಯೊ ಮಾತ್ರ್ ಆಸ್ತೊ. ಮನಿಸ್ ವಾ ಖಂಚೆಯ್ ಜೀವ್ ಪ್ರಭೇದ್ ಜಲ್ಮ್ ಘೆತೆನಾಂತ್. ಮಾತ್ಯೆಕ್ ಜೀವ್ ಸಕತ್ ಆಸಾ. ಮಾತಿ ಕಿತೆಂಯ್ ಜಿವಾಳ್ ದವರುಂಕ್ ಸಕ್ತಾ, ಮಾತಿ ಕಿತೆಂಯ್ ಕಿರ್ಲಂವ್ಕ್ ಸಕ್ತಾ ಆನಿ ಆಂಕ್ರೆಂವ್ಕ್ ಸಕ್ತಾ. ಮಾತ್ಯೆಂತ್ ಸಬಾರ್ ವರ್ಗ್, ಸಬಾರ್ ಕಾಲೆತಿ ಆಸಾತ್. ತಾಂಚೆ ಪಯ್ಕಿ ತಾಂಬ್ಡಿ ಮಾತಿಯ್ ಏಕ್. ತಿಕಾ ಸರ್ವ್ ಮಾತ್ಯೆಂಚಿ ರಾಣಿ ಮ್ಹಣ್ಯೆತ್.

 ಮಾತಿ, ಖಾಣ್ ದಿಂವ್ಚಿ ಭುತಿ

ಮಾತ್ಯೆಂತ್ ಜಲ್ಮೊನ್, ಮಾತ್ಯೆಂತ್ ಜಿಯೆವ್ನ್, ನಿಮಾಣೆಂ ಮಾತ್ಯೆಂತ್ ಲಿಪ್ತಾ ಮನ್ಶ್ಯಾಚಿ ಕೂಡ್. ಜಶೆಂ ಮನ್ಶಾಚ್ಯಾ ರಗ್ತಾಂತ್ ವಿವಿಧ್ ವರ್ಗ್ ಆಸಾತ್! ತಶೆಂ ಮಾತ್ಯೆಂತ್‌ಯೀ ವಿವಿಧ್ ವರ್ಗ್ ಆಸಾತ್. ಜಶೆಂ ರಗ್ತಾಂತ್ ವಿವಿಧ್ ಜೀವ್‌ಕಣಾಂ ಆಸೊನ್ ಕುಡಿಕ್ ಘಟಾಯ್ ದಿತಾತ್, ತಶೆಂ ಮಾತ್ಯೆಂತ್‌ಯೀ ವಿವಿಧ್ ಪೋಶಕಾಂಶ್ ಆಸೊನ್ ವಿವಿಧ್ ಚಟುವಟಿಕೊ ಚಲ್ತಾತ್. ಜಶೆಂ ಮನ್ಶಾಚೆ ಕುಡಿಕ್ ಫಾವೊ ತೆಂ ಖಾಣ್ ಮೆಳನಾ ತರ್ ತಿ ಕೂಡ್ ನಿತ್ರಾಣ್ ಜಾತಾಗೀ, ತಶೆಂ ಮಾತ್ಯೆಕ್‌ಯೀ ಜೊಕ್ತೆ ಸಾವಯವ್ ಅಂಶ್ ಮೆಳನಾಂತ್ ತರ್ ಮಾತಿ ನಿತ್ರಾಣ್ ಜಾತಾ; ಮಾತ್ಯೆಚ್ಯೊ ಶಿರೊ ಬಂಧ್ ಪಡೊನ್ ಜೈವಿಕ್, ಭೌತಿಕ್ ಚಟುವಟಿಕೊ ರಾವ್ತಾತ್ ಆನಿ ಮಾತ್ಯೆಚೊ ಸ್ವಾಸ್ ಬಂಧ್ ಪಡ್ತಾ. ಮಾತ್ಯೆಕ್ ಜೀವ್, ವಾಡಾವಳ್ ಆನಿ ಫಳ್ ದಿಂವ್ಚಿ ಸಕತ್ ಆಸಾ. ಮಾತಿ ಆಮ್ಕಾಂ ತೀನ್ ವೆಳಾಂಕ್‌ಯೀ ಖಾಣ್ ದಿಂವ್ಚಿ ಭುತಿ. ಎಕಾದಾವೆಳಾ ಮನ್ಶಾಕ್ ಮಾತಿ ಮುನ್ವೊಲಿ ತರ್, ತಾಚೆಂ ಪುಂಜಾಯ್ಲೆಲೆಂ ದಿರ್ವೆಂ ಆನಿ ಘಾಲ್ಲಿಂ ಯೆವ್ಜಣಾಂ ವ್ಯರ್ಥ್ ಜಾಂವ್ಕ್ ಪಾವ್ತಿತ್.

ಆವಯ್ಚೆ ಪಾಸ್ಳೆಂತ್ ಖೆಳ್ಚೆಂ ಲ್ಹಾನ್ ಬಾಳ್ಶೆಂ ಆಪ್ಲೆಂ ಪಯ್ಲೆಂ ಮೇಟ್ ಮಾತ್ಯೆಂತ್ ದವರುಂಕ್ ಉರ್ಡಾತಾ. ಭುರ್ಗಿಂ ಆಪ್ಲೆಂ ಬಾಳ್ಪಣ್ ಮಾತಿ ಉಸ್ತುನ್ ಮಂಗಣ್ಣಾ ಧರ‍್ಚ್ಯಾ ಸವೆಂ ಆನಿ ಮಾತ್ಯೆಂತ್ ಮುತೊನ್ ಕಾಲವ್ನ್ ನಾರ‍್ಲಾ ಕಟ್ಟೆಂತ್ ಸನ್ನಾ ಕರ‍್ಚ್ಯಾ ಸವೆಂ ಸುರು ಕರ‍್ತಾತ್. ತರ್ನಾಟಿಂ ಭುರ್ಗಿಂ ಮಾತ್ಯೆಂತ್ ಲೊಳೊನ್, ಮಾತ್ಯೆಂತ್ ಮೊಳೊನ್, ಖೆಳೊನ್ ವೇಳ್ ಪಾಶಾರ್ ಕರ‍್ತಾತ್. ವ್ಹಡಾಂ ಆಪ್ಲೆಂ ಜಿವಿತ್ ಮಾತ್ಯೆಂತ್‌ಚ್ ಝರವ್ನ್ ಸಂಪಯ್ತಾತ್. ತೆಂ ನ್ಹಯ್ ಆಸ್ತಾಂ ಏಕ್ ಖೊರೆಂ ಮಾತ್ಯೆ ಖಾತಿರ್ ಭಾಭಾವ್, ಬಾಪುಯ್-ಪೂತ್ ಮಾರ‍್ನ್ ಪಡ್‌ಲ್ಲೆಂಯ್ ಆಸಾ. ತಶೆಂ ಸೆಜ್ ಸಾಮಾರಾಂತ್ ಮಾತ್ಯೆ ಖಾತಿರ್ ಖುನಿ ಸಯ್ತ್ ಜಾಲ್ಲೆ ದಾಕ್ಲೆ ಆಸಾತ್, ಅಜೂನ್ ಜಾತೇ ಆಸಾತ್. ಅಸಲಿಂ ಘಡಿತಾಂ ತುಳುನಾಡ್ ಚರಿತ್ರೆಂತ್ ಸಬಾರ್ ಆಸಾತ್. ಮನ್ಶ್ಯಾಕ್ ಮಾತಿ ಮುನ್ವೊತಾನಾ ಮಾತ್ರ್ ಅಶೆಂ ಘಡ್ತಾ.

ಮಾತ್ಯೆಂತ್ ಇತ್ಲಿ ಸಕತ್ ಆಸಾ ದೆಕುನ್ ಹರ್ ಎಕ್ಲಿಂ ಮಾತ್ಯೆಚೊ ಸಾಂಗಾತ್ ಆಶೆತಾತ್. “ಮಾತಿ ಘಾಲ್ಲೆ ಝಾಡ್ ಪಾಡ್ ಜಾಯ್ನಾ, ಸಾರೆಂ ಘಾಲ್ಲೊ ಗಾದೊ ಪಾಡ್ ಜಾಯ್ನಾ,” ಹಿ ಏಕ್ ಸಾಂಗ್ಣಿಂ. ತಾಂಬ್ಡಿ ಮಾತಿ ಹರೇಕ್ ಮನ್ಶಾನ್ ವಿಂಚವ್ಣ್ ಕರ‍್ಚಿ ಮಾತಿ. ಹಿ ಮಾತಿ ಭುಂಯ್ತ್ ಹರೇಕ್ ಕಡೆನ್ ಖೊಂಡ್ಲ್ಯಾರ್ ಮೆಳೊಂಕ್ ಅಸಾಧ್ಯ್. ಮನ್ಶಾನ್ ಮ್ಹೆಳೆಂ ಕರಿನಾತ್ಲ್ಯಾ ಕಡೆನ್ ಖೊರೆಂ, ಪಿಕ್ಕಾಸ್ ಉಪ್ಯೋಗ್ ಕರಿನಾತ್ಲ್ಯಾ ಕಡೆನ್ ಆನಿ ನಾಂಗೊರ್ ವಚನಾತ್‌ಲ್ಲ್ಯಾ ಕಡೆನ್ ತಾಂಬ್ಡಿ ಮಾತಿ ಮೆಳ್ತಾ. ದಾಕ್ಲ್ಯಾಕ್ ಸಾಂಗ್ಚೆಂ ತರ್ ರಾನಾಂನಿ, ಲಚ್ಚಿಲಾಂನಿ ಖೊಂಡ್ಲೆಂ ತರ್ ಪಯ್ಲೆಂ ಇಟಾಳ್ ಮಾತಿ ಮೆಳ್ತಾ; ಉಪಾಂತ್ ದುಸ್ರ್ಯಾ ಹಂತಾರ್ ರೆಂವ್-ಫಾತರ್ ಆನಿ ತಿಸ್ರ್ಯಾ ಹಂತಾರ್ ಅಪುಟ್ ತಾಂಬ್ಡಿ ಮಾತಿ ಮೆಳ್ತಾ. ತಾಂಬ್ಡಿ ಮಾತಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ್ ಕೃಷಿಕ್ ಉಪ್ಯೋಗ್ ಕರ‍್ತಾತ್. ಮಿರ‍್ವಾಲ್, ಫುಲಾಂ-ಝಾಡಾಂ (ಆಬೊಲಿಂ, ಶಿಂವ್ತಿಂ, ಕಳೆ) ತಶೆಂಚ್ ವಿವಿಧ್ ಕಸಿ ಝಾಡಾಂ ಕಿರ್ಲೊಂಕ್, ವಾಡಂವ್ಕ್ ಚಡ್ ಉಪ್ಯೋಗ್ ಕರ‍್ತಾತ್. ತಾಂಬ್ಡಿ ಮಾತ್ಯೆಂತ್ ಹರೇಕ್ ನಮುನ್ಯಾಚೊ ಈಟ್ ಆಸಾ. ತೆ ಮಾತ್ಯೆಕ್ ರೂಚ್, ಪರ್ಮಳ್ ಆಸಾ. ಫಳಾಭರಿತ್ ಸಕತ್ ಆಸಾ, ತಶೆಂಚ್ ಪಿಡೆ ನಿರೋಧಕ್ ಸಕತ್ ಆನಿ ವಕತ್ ಆಸಾ. ಶೆತ್ಕಾರಾಕ್ ತಾಂಬ್ಡಿ ಮಾತಿ ಮೊಗಾಚಿ.

 ಆದಿಂ ನಾಡಾಂತ್ ಹರ್ ವರ‍್ಸಾ, ಮಾಡ್-ಮಾಡ್ಯೆಂಕ್ ಮುಳಾಂಕ್ ಸೊಪ್ ಸಾರೆಂ ಘಾಲುನ್, ತಾಚಿ ತಾಚ್ಯಾ ವಯ್ರ್ ತಾಂಬ್ಡಿ ಮಾತಿ ಪಾತ್ಳಾಂವ್ಚಿ ಆಸ್‌ಲ್ಲಿ. ತಾಕಾಚ್ ಮ್ಹಣ್ ಅಮಾನತ್ ದವರ್‌ಲ್ಲೊ ತಾಂಬ್ಡ್ಯೆ ಮಾತ್ಯೆಚೊ ಕಡ್ಸೊ ಆಸ್ತಾಲೊ. ಹ್ಯೆ ಮಾತ್ಯೆಕ್ ಉದಕ್ ಜಿರಂವ್ಚಿ ತಾಂಕ್ ಆಸಾ. ಧುವ್ನ್ ಗೆಲ್ಲಿ ಮಾತಿ ಸಯ್ತ್ ಅಂತರ್ ಬೆಳ್ಯಾಂಕ್ ಈಟ್ ಜಾತಾಲೆಂ.

 ತಾಂಬ್ಡಿ ಮಾತಿ, ಮಾತ್ಯೆ ವರ್ಗಾಚಿ ರಾಣಿ ದೆಕುನ್ ತ್ಯೆ ಮಾತ್ಯೆಕ್ ಚಡ್ ಖಾಯ್ಸ್. ನರ್ಸರಿನಿ, ಮೈದಾನಾಂನಿ, ವೊಡ್ತಾಂನಿ ವಾಪಾರ‍್ಚ್ಯಾಕ್, ಭಾಟ್ಯೆ ಆನಿ ಬಕೆಟಿ ಮಾಪಾನ್ ಮೊಲಾಕ್ ವಿಕ್ತಾತ್. ಮುಕ್ಲ್ಯಾ ದಿಸಾಂನಿ ಕಿಲೊ, ಕ್ವಿಂಟಾಲ್ ಲೆಕಾರ್ ಘೆಜೆ ಪಡ್ತಲಿ. ವಾಳಯ್, ಮುಯೊ ಸಯ್ತ್ ತಾಂಬ್ಡಿ ಮಾತಿ ಖಾತಾತ್, ವಾಪರ‍್ತಾತ್. ಚುನೊ ಭರ‍್ಶಿಲ್ಯಾರ್ ಮಾತ್ಯೆಚಿ ಭಲಾಯ್ಕಿ ಸಾಂಬಾಳ್ಯೆತ್. ತಾಂಬ್ಡಿ ಮಾತಿ ಸೆವ್ನ್ಂಚ್ ಸಬಾರ್ ಜಿವಿ ಜಿಯೆತಾತ್. ಸಬಾರ್ ಜಿವಿ ರೊಳ್ನ್, ಘುಡ್, ಘೊಂಟೆರ್ ಬಾಂದುಂಕ್ ಉಪ್ಯೋಗ್ ಕರ‍್ತಾತ್.

ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್, ಸಿಮೆಂಟ್ ಆನಿ ಹೆರ್ ರಾಸಾಯನಿಕ್ ವಾಪಾರ‍್ನ್, ಮಾತಿ ತಾಚಿ ಸತ್ವ್ ಹೊಗ್ಡಾಯ್ತಾ. ರೂಕ್ ಆನಿ ಝಾಡಾಂ ನಾಸ್ತಾನಾ, ಫಳಾಭರಿತ್ ಮಾತಿ ಪಾವ್ಸಾಕ್ ವ್ಹಾಳೊನ್ ವೆತೇ ಆಸಾ. ಅಸಲ್ಯಾ ಸಂದಿಗ್ದ್ ಕಾಳಾರ್, ವರ್ತ್ಯಾ ಉಮೆದಿನ್ ಸಮಾಜೆನ್ ಹ್ಯಾ ವಿಶಿಂ ಚಿಂತ್ಚೆಂ ಗರ್ಜ್ ಆಸಾ. ತುಮಿ ಕಿತೆಂ ಮ್ಹಣ್ತಾತ್?

ಬೂಕ್ : ‘ಶೆತಾಂ ಭಾಟಾಂ ತೊಟಾಂನಿ’ (ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ್ ಕೃಷಿ ಆನಿ ಪರಿಸರ್ ಸಂಶೋಧಿತ್ ಲೇಖನಾಂ)

ಲೇಖಕ್ : ವಲ್ಲಿ ಬೋಳ

 Published by: Prithvi Prakashan Mangalore

……………………………………………….

Matye vorgachi ranni, tambddi mati

 devachea horek rochnank mati zaunasa asro ani ostitv. Matich devachea rochnant poilem sthan gheta. Mati na tor bhum-i-asti na, fokot doreo matr asto. Monis va khonchey jivo probhed zolm' ghetenant. Matyek jivo sokot asa. Mati kitem-i jivall dourunk sokta, mati kitem-i kirlounko sokta ani ankreunko sokta. Matyent sobar vorg, sobar kaleti asat. Tanche poiki tambddi matiy ek. Tika sorv matyenchi ranni mhonnyet.

 Mati, khann dimvchi bhuti

matyent zolmon, matyent jieun, nimannem matyent lipta monxeachi kudd. Zoxem monxachea rogtant vividh vorg asat! toxem matyent‌yi vividh vorg asat. Zoxem rogtant vividh jivo‌konnam ason kuddik ghottai ditat, toxem matyent‌yi vividh poxokanx ason vividh chottuvottiko choltat. Zoxem monxache kuddik favo tem khann mellona tor ti kudd nitrann zatagi, toxem matyek‌yi zokte sauyou onx mellonant tor mati nitrann zata; matyecheo xiro bondh poddon zoivik, bhoutik chottuvottiko rautat ani matyecho svas bondh poddta. Matyek jivo, vaddaull ani foll dimvchi sokot asa. Mati amkam tin vellank‌yi khann dimvchi bhuti. Ekadavella monxak mati munvoli tor, tachem punzailelem dirvem ani ghal'lim yeuzonnam vyorth zaunko pautit.

Auyche pasllent khellchem lhan ballxem aplem poilem mett matyent dourunk urddata. Bhurgim aplem ballponn mati ustun mongonn'nna dhoro‍chea sovem ani matyent muton kaloun naro‍la kott'ttent son'na koro‍chea sovem suru koro‍tat. Tornattim bhurgim matyent lollon, matyent mollon, khellon vell paxar koro‍tat. Vhoddam aplem jivit matyent‌ch zhoroun sompoitat. Tem nhoi astam ek khorem matye khatir bhabhavo, bapui-put maro‍n podd‌l'lem-i asa. Toxem sez samarant matye khatir khuni soit zal'le dakle asat, ozun zate asat. Osolim ghodditam tullunadd choritrent sobar asat. Monxeak mati munvotana matr oxem ghoddta.

Matyent itli sokot asa dekun hor eklim matyecho sangat axetat. “mati ghal'le zhadd padd zaina, sarem ghal'lo gado padd zaina,” hi ek sangnnim. Tambddi mati horek monxan vinchounn koro‍chi mati. Hi mati bhumyt horek kodden khonddlear mellonk osadhy. Monxan mhellem korinatlea kodden khorem, pikkas upeog korinatlea kodden ani nangor vochonat‌l'lea kodden tambddi mati mellta. Dakleak sangchem tor ranamni, lochchilamni khonddlem tor poilem ittall mati mellta; upant dusrea hontar remv-fator ani tisrea hontar oputt tambddi mati mellta. Tambddi mati samprodayik krixik upeog koro‍tat. Miro‍val, fulam-zhaddam (abolim, ximvtim, kolle) toxench vividh kosi zhaddam kirlonk, vaddounko chodd upeog koro‍tat. Tambddi matyent horek nomuneacho itt asa. Te matyek ruch, pormoll asa. Follabhorit sokot asa, toxench pidde nirodhok sokot ani vokot asa. Xetkarak tambddi mati mogachi.

 Adim naddant hor voro‍sa, madd-maddyenk mullank sop sarem ghalun, tachi tachea voir tambddi mati patllamvchi as‌l'li. Takach mhonn omanot dour‌l'lo tambddye matyecho koddso astalo. Hye matyek udok jiromvchi tank asa. Dhuvn gel'li mati soit ontor belleank itt zatalem.

 Tambddi mati, matye vorgachi ranni dekun tye matyek chodd khais. Norsorini, moidanamni, voddtamni vaparo‍cheak, bhattye ani boketti mapan molak viktat. Muklea disamni kilo, kvinttal lekar gheje poddtoli. Valloi, muyo soit tambddi mati khatat, vaporo‍tat. Chuno bhoro‍xilear matyechi bholaiki samballyet. Tambddi mati seun'nch sobar jivi jietat. Sobar jivi rolln, ghudd, ghontter bandunk upeog koro‍tat.

Plasttik, simentt ani her rasainik vaparo‍n, mati tachi sotv hogddaita. Ruk ani zhaddam nastana, follabhorit mati pausak vhallon vete asa. Osolea sondigd kallar, vortea umedin somajen hea vixim chintchem gorz asa. Tumi kitem mhonntat?

Buk : ‘xetam bhattam tottamni’ (samprodayik krixi ani porisor sonxodhit lekhonam)

lekhok : Vally Bola

Published by: Prithvi Prakashan Mangalore

…………………………………………..

मात्ये वर्गाची राणी, तांबडी माती

 देवाच्या हरेक रचनांक माती जावनासा आस्रो आनी असतित्व. मातीच देवाच्या रचनांत पयलें स्थान घेता. माती ना तर भुंय-आसती ना, फकत दऱ्यो मात्र आसतो. मनीस वा खंचेय जीव प्रभेद जल्म घेतेनांत. मात्येक जीव सकत आसा. माती कितेंय जिवाळ दवरुंक सक्ता, माती कितेंय किरलवंक सक्ता आनी आंक्रेवंक सक्ता. मात्येंत सबार वर्ग, सबार कालेती आसात. तांचे पयकी तांबडी मातीय एक. तिका सर्व मात्येंची राणी म्हण्येत.

 माती, खाण दिंवची भुती

मात्येंत जल्मोन, मात्येंत जियेवन, निमाणें मात्येंत लिप्ता मनश्याची कूड. जशें मनशाच्या रग्तांत विवीध वर्ग आसात! तशें मात्येंत‌यी विवीध वर्ग आसात. जशें रग्तांत विवीध जीव‌कणां आसोन कुडीक घटाय दितात, तशें मात्येंत‌यी विवीध पोशकांश आसोन विवीध चटुवटिको चल्तात. जशें मनशाचे कुडीक फावो तें खाण मेळना तर ती कूड नित्राण जातागी, तशें मात्येक‌यी जोक्ते सावयव अंश मेळनांत तर माती नित्राण जाता; मात्येच्यो शिरो बंध पडोन जैवीक, भौतीक चटुवटिको रावतात आनी मात्येचो स्वास बंध पडता. मात्येक जीव, वाडावळ आनी फळ दिंवची सकत आसा. माती आमकां तीन वेळांक‌यी खाण दिंवची भुती. एकादावेळा मनशाक माती मुन्वोली तर, ताचें पुंजायलेलें दिर्वें आनी घाल्लीं येवजणां व्यर्थ जावंक पावतीत.

आवयचे पासळेंत खेळचें ल्हान बाळशें आपलें पयलें मेट मात्येंत दवरुंक उर्डाता. भुर्गीं आपलें बाळपण माती उसतून मंगण्णा धर‍्च्या सवें आनी मात्येंत मुतोन कालवन नार‍्ला कट्टेंत सन्ना कर‍्च्या सवें सुरू कर‍्तात. तर्नाटीं भुर्गीं मात्येंत लोळोन, मात्येंत मोळोन, खेळोन वेळ पाशार कर‍्तात. व्हडां आपलें जिवीत मात्येंत‌च झरवन संपयतात. तें न्हय आसतां एक खोरें मात्ये खातीर भाभाव, बापूय-पूत मार‍्न पड‌ल्लेंय आसा. तशें सेज सामारांत मात्ये खातीर खुनी सयत जाल्ले दाकले आसात, अजून जाते आसात. असलीं घडितां तुळुनाड चरित्रेंत सबार आसात. मनश्याक माती मुन्वोताना मात्र अशें घडता.

मात्येंत इतली सकत आसा देकून हर एकलीं मात्येचो सांगात आशेतात. “माती घाल्ले झाड पाड जायना, सारें घाल्लो गादो पाड जायना,” ही एक सांगणीं. तांबडी माती हरेक मनशान विंचवण कर‍्ची माती. ही माती भुंयत हरेक कडेन खोंडल्यार मेळोंक असाध्य. मनशान म्हेळें करिनातल्या कडेन खोरें, पिक्कास उप्योग करिनातल्या कडेन आनी नांगोर वचनात‌ल्ल्या कडेन तांबडी माती मेळता. दाकल्याक सांगचें तर रानांनी, लच्चिलांनी खोंडलें तर पयलें इटाळ माती मेळता; उपांत दूसऱ्या हंतार रेंव-फातर आनी तीसऱ्या हंतार अपूट तांबडी माती मेळता. तांबडी माती सांपरदायीक कृषीक उप्योग कर‍्तात. मीर‍्वाल, फुलां-झाडां (आबोलीं, शिंवतीं, कळे) तशेंच विवीध कसी झाडां किरलोंक, वाडवंक चड उप्योग कर‍्तात. तांबडी मात्येंत हरेक नमुन्याचो ईट आसा. ते मात्येक रूच, पर्मळ आसा. फळाभरीत सकत आसा, तशेंच पिडे निरोधक सकत आनी वकत आसा. शेत्काराक तांबडी माती मोगाची.

 आदीं नाडांत हर वर‍्सा, माड-माड्येंक मुळांक सोप सारें घालून, ताची ताच्या वयर तांबडी माती पातळांवची आस‌ल्ली. ताकाच म्हण अमानत दवर‌ल्लो तांबड्ये मात्येचो कडसो आसतालो. ह्ये मात्येक उदक जिरंवची तांक आसा. धुवन गेल्ली माती सयत अंतर बेळ्यांक ईट जातालें.

 तांबडी माती, मात्ये वर्गाची राणी देकून त्ये मात्येक चड खायस. नर्सरिनी, मैदानांनी, वोडतांनी वापार‍्च्याक, भाट्ये आनी बकेटी मापान मोलाक विक्तात. मुकल्या दिसांनी किलो, क्विंटाल लेकार घेजे पडतली. वाळय, मुयो सयत तांबडी माती खातात, वापर‍्तात. चुनो भर‍्शिल्यार मात्येची भलायकी सांबाळ्येत. तांबडी माती सेवन्ंच सबार जिवी जियेतात. सबार जिवी रोळन, घूड, घोंटेर बांदुंक उप्योग कर‍्तात.

प्लासटीक, सिमेंट आनी हेर रासायनीक वापार‍्न, माती ताची सत्व होगडायता. रूक आनी झाडां नासताना, फळाभरीत माती पावसाक व्हाळोन वेते आसा. असल्या संदिगद काळार, वर्त्या उमेदीन समाजेन ह्या विशीं चिंतचें गर्ज आसा. तुमी कितें म्हणतात?

बूक : ‘शेतां भाटां तोटांनी’ (सांपरदायीक कृषी आनी परिसर संशोधीत लेखनां)

लेखक : वल्ली बोळ

Published by: Prithvi Prakashan Mangalore